Uznać i docenić różnorodność w świecie pracy

Koncepcja różnorodności dotarła również do świata pracy. Dzięki różnorodności różnice między poszczególnymi pracownikami stają się zaletą. Uwzględnia ona również kilka innych aspektów: płeć, wiek, kulturę i narodowość, wydajność, kulturę korporacyjną i wiele innych. Jaką postawę przyjmują przedsiębiorstwa w stosunku do różnorodności? Jaki wpływ elementy te wywierają na bezpieczeństwo i higienę pracy?

Czy normy mogą w jakiś sposób uwzględnić to zagadnienie pod kątem bezpieczeństwa i zdrowia w pracy? Obecnie w dużych przedsiębiorstwach mamy do czynienia z instytucjonalizacją zarządzania różnorodnością. Często jednak podstawowe zagadnienia związane są z pojęciem równości płci, stąd aspekty takie jak organizacja pracy, godziny pracy, a także łączenie życia rodzinnego i zawodowego - bezpieczeństwo maszyn nie jest zagadnieniem tak popularnym. Obecnie w niemieckich firmach tworzy się zespoły robocze, w skład których wchodzą pracownicy różnych narodowości. Różnice kulturowe mogą przekładać się na różnice w podejściu do bezpieczeństwa, a tym samym mogą skutkować różnymi sposobami obsługi maszyn. W normach, w których znajdują się zapisy dotyczące wymagań bezpieczeństwa oraz w normach ergonomicznych, w których mowa jest o użyciu maszyn już od dawna uwzględniano różnice między płciami. W jaki sposób uwzględnione są jednak pozostałe aspekty różnorodności? Jakie mają znaczenie dla bezpiecznego projektowania maszyn i urządzeń, a więc dla normalizacji?

Na pierwszy rzut oka różnorodność i normalizacja wydają się być terminami rozbieżnymi. Producenci maszyn i urządzeń są jednak zainteresowani, aby możliwie jak największa liczba osób mogła stosować ich wyroby. A to jest idealnie zgodne z różnorodnością. Normy dotyczące ergonomii, w których pojawia się charakterystyka użytkownika, na przykład dane antropometryczne, uwzględniają różnorodność stosując percentyle. Jednak w przypadku wielu cech człowieka mamy do czynienia z tak dużymi różnicami między jednostkami, że nie można ani określić percentyli w żadnej formie, która nadaje się do dalszego stosowania.

Być może należałoby zmienić podejście do zagadnień, które mogą być tematem norm ukierunkowanych na różnorodność. Można zidentyfikować dwie podstawowe zasady, które w pewnym stopniu już zostały wdrożone w normalizacji:

• 1) Gdy tylko jest to możliwe, wyroby powinny być projektowane w taki sposób, aby potencjalna grupa przyszłych użytkowników była możliwie jak największa, a tym samym jak najbardziej zróżnicowana.
  
  Jest to zasada projektowania uniwersalnego lub projektowania dla wszystkich. Raport techniczny DIN nr 124 Wyroby projektowane dla wszystkich oraz raport nr 131 Przewodnik dla opracowujących normy dotyczący potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych opisują to zagadnienie bardziej szczegółowo.
  Przykładem może być zasada wielu kanałów: jeśli jeden organ czuciowy jest zupełnie nieaktywny ze względu na niepełnosprawność, sygnał powinien trafić i zostać zarejestrowany przez inny zmysł. Norma dotycząca wyrobu powinna więc opisywać wiele sposobów, za pomocą których można zrealizować funkcje percepcji. Osoby z niepełnosprawnym organem czuciowym powinny więc być uwzględnione w grupie użytkowników mimo tego upośledzenia.
• 2) Druga zasada natomiast zawiera ograniczenia: w obszarach, w których mamy do czynienia z wpływem na bezpieczeństwo podczas użytkowania wyrobów, potencjalna grupa użytkowników musi być zdecydowanie ograniczona.
  
  Aby użytkować niektóre maszyny, takie jak na przykład suwnica pomostowa czy wózek widłowy, wymagane są odpowiednie umiejętności, które z kolei wymagają odpowiedniego szkolenia. Uczestnikami szkolenia mogą być osoby w różnym wieku, pochodzące z różnych środowisk, a samo szkolenie może odbywać się w różnych językach. Zasada ta pokazuje, że w niektórych przypadkach ze względów bezpieczeństwa należy tworzyć niezbędne ograniczenia.

Zawsze jednak projektant określa przyszłą grupę użytkowników wyrobu podczas analizy ryzyka. Część pierwsza i druga serii norm ISO 20282 Łatwość obsługi wyrobów codziennego użytku wspiera ten proces poprzez określenie przydatności dla użytkownika - normy te dotyczą jednak wyrobów użytku codziennego. Wykorzystanie zapisów tych norm dla maszyn i urządzeń stosowanych do pracy może przyczynić się do lepszego zrozumienia pojęcia różnorodności w świecie pracy.

Dr. Hanna Zieschang
hanna.zieschang@dguv.de