Świat pracy 4.0 – możliwości i wyzwania związane z cyfryzacją z punktu widzenia sektora rzemiosła

Rzemiosło jest związane z pracą człowieka o wiele silniej niż przemysł. Całkowita automatyzacja i połączenie w sieci wszystkich procesów, w którymi mamy do czynienia w koncepcji Przemysł 4.0 jest więc prawie niemożliwa. Tymczasem cyfryzacja oferuje liczne możliwości także sektorowi rzemiosła: poszerzenie zakresu usług, automatyzację zadań, uproszczenie procesów pracy oraz zwiększenie bezpieczeństwa.

Niemiecki sektor rzemiosła liczy milion przedsiębiorstw i zatrudnia około 5,366 miliona pracowników. Jest to sektor niezwykle zróżnicowany, w skład którego wchodzi prawie 150 różnych zawodów oraz przedsiębiorstwa o zróżnicowanym rozmiarze – od mikrofirm po małe i średnie przedsiębiorstwa, które zatrudniają setki pracowników. Ponad połowa przedsiębiorstw w sektorze rzemiosła ma mniej niż pięciu pracowników.

Cyfryzacja ma też znaczący wpływ na rynki, procesy biznesowe i zawody w sektorze rzemiosła. ZDH i Bitkom przeprowadziły ostatnio badanie dotyczące roli cyfryzacji¹. Przedsiębiorstwa w sektorze rzemiosła uważają, że największe korzyści to zoptymalizowanie magazynowania i dystrybucji wyposażenia, oszczędność czasu i bardziej elastyczna organizacja pracy. Około jednej czwartej przedsiębiorstw już używa cyfrowych rozwiązań takich jak systemy śledzenia w zarządzaniu magazynem, drukarki i skanery 3D, technologie konserwacji zapobiegawczej, roboty czy drony. Specjalistyczne oprogramowanie do zarządzania danymi i projektami klienta stosowane jest w blisko połowie firm.

Możliwości i wyzwania dla bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
Zastosowanie narzędzi technicznych sprawia, że wiele zadań w sektorze rzemiosła jest fizycznie mniej uciążliwych niż kiedyś. Cyfryzacja zmniejszy obciążenie pracą jeszcze bardziej.

• Czujniki zintegrowane z odzieżą ochronną (elektronika noszona) mogą mierzyć temperaturę ciała oraz częstość bicia serca użytkownika, a także temperaturę otoczenia i dzięki temu z wyprzedzeniem informować o zagrożeniach i nadmiernym obciążeniu pracą.
• Zdrowie dekarzy, którzy często są podawani jako przykład wczesnych ubytków zdrowia fizycznego, będzie mniej zagrożone, jeśli dach będzie monitorowany za pomocą dronów, bez konieczności stosowania drabin czy rusztowań².
• Z rynien wyposażonych w czujniki w sposób ciągły przesyłane są informacje o stanie instalacji kanalizacyjnej, co upraszcza świadczenie usług pochodnych (takich jak czyszczenie, konserwacja i naprawa).
• Plac budowy może być monitorowany elektronicznie, na przykład za pomocą kamer internetowych, co nie wymaga już stałej obecności człowieka.

Dzięki tym działaniom można uniknąć obciążeń fizycznych spowodowanych pracą, tj. wykryć obciążenie na wczesnym etapie i podjąć działania prewencyjne. W kontekście zmian demograficznych sektor rzemiosła jest zainteresowany, aby jego pracownicy jak najdłużej pozostali w dobrym zdrowiu, ze względu na coraz dłuższą aktywność zawodową oraz coraz większe trudności w znalezieniu wykwalifikowanych pracowników.

W sektorze administracji i handlu cyfryzacja wykorzystywana jest w planowaniu zadań i w szczególności w pracy przy komputerze, co pomaga pogodzić pracę z życiem rodzinnym. Jednak w sektorze rzemiosła nadal konieczna jest obecność pracowników podczas realizacji zadań w siedzibie klienta, na placu budowy, w warsztatach czy w punktach sprzedaży detalicznej. Dlatego też zacieranie się granic między pracą a życiem osobistym, którego obawiają się związki zawodowe, nie występuje raczej w sektorze rzemiosła.

Wyzwaniem, które stawia cyfryzacja jest pojawianie się coraz to nowszych platform pośrednictwa pracy i tendencja do zatrudniania samodzielnych fachowców. Fachowcy ci często konkurują z istniejącymi od dawna zakładami rzemieślniczymi. Samodzielni fachowcy nie podlegają ani regulacjom BHP ani przepisom obowiązkowych systemów emerytalno-rentowych, w związku z tym konkurowanie z przedsiębiorstwami, których pracownicy muszą płacić obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne powiększa przepaść między strukturami kosztów i powoduje zakłócenie konkurencji. Takich zakłóceń należy unikać.

Kluczowym wyzwaniem będzie znalezienie kompromisu między potrzebą elastyczności a potrzebami pracowników, szczególnie w kwestii organizacji godzin pracy. Dlatego właśnie ZDH wspiera “przestrzenie eksperymentalne”, zaproponowane w białej księdze “Praca 4.0”³, gdzie wypróbowywane są nowe modele pracy, które następnie oceniane są bez uprzedzeń. Potrzebny jest nowy kompromis społeczny, który pogodzi interesy obu stron.

Karl-Sebastian Schulte
Dyrektor Zarządzający ZDH